318 Amsterdammers bezochten op de Open Monumentendagen van 14 en 15 september begraafplaats Buitenveldert. Thema van de 38ste editie was de Ondergrondse Stad, een thema dat natuurlijk prima aansluit bij een begraafplaats. Ieder heel uur konden bezoekers een lezing bijwonen van funerair historicus Wim Cappers met als titel ‘Six Feet Under’. Daarna liet hij de toehoorders een geopend nieuw graf zien. Bezoekers waren zeer verrast en opgetogen over de (nieuwe) informatie die zij te horen kregen.
De lezing begon met Sint Eusebius. Deze burger van de stad Rome leefde in de 2de eeuw na Christus en had zich laten bekeren. Toen de Romeinse keizer hem gevangen liet nemen, bleef hij het geloof verkondigen, zelfs toen zijn tong uit zijn mond werd gerukt. Eusebius stierf voor zijn geloof en is daarom heilig verklaard. Zijn schedel en zijn tong kwamen in Arnhem terecht. Daar bemiddelde hij voor het zielenheil van de gelovigen die in en rond de Eusebiuskerk begraven lagen. Ze rustten daar bovendien in gewijde aarde.
Na de Reformatie waren de relieken uit de kerk verdwenen en de grond was ontwijd. De katholieken bleven hun dood toch in en rond de protestante kerken begraven. Doordat een priester wat gewijde aarde in de kist of het graf strooide, lagen overleden katholieken toch in gewijde grond.
In de 18de eeuw kwam er discussie over het begraven in en rond de kerk. Critici vonden dit onhygiënisch. Na de Franse revolutie kwam Napoleon in 1804 met een wet waarin bepaald werd dat begraafplaatsen aangelegd moesten worden buiten de stad. Dat gold vanaf 1811 ook voor Nederland toen dit deel ging uitmaken van het Franse Rijk. Na de Franse tijd is het Franse decreet tijdelijk buiten werking gesteld. Maar na een onderzoek en een malaria-epidemie, werd besloten dat plaatsen met meer dan duizend inwoners een begraafplaats buiten de bebouwde kom moesten hebben.
Cremeren is in Nederland pas toegestaan na een lange discussie. Tegenstanders brachten naar voren dat een gifmoord na een crematie niet meer kon worden bewezen en gelovigen zagen een crematie als een aantasting van het geloof in de lichamelijke opstanding. In 1955 is crematie bij wet toegestaan, voor katholieken duurde het tot 1964, toen gaf de Paus er zijn zegen aan.
Wim Cappers liet een doorsnede van een graf voor drie kisten zien. Zo moet er boven de laatst bijgezette kist 65 centimeter grond liggen. Een graf kan niet geruimd worden voordat er tien jaar verstreken zijn. Je mag wettelijk pas iemand begraven of cremeren na 36 uur, maar voor joden en moslims wordt een uitzondering gemaakt. Zij moeten toestemming krijgen van de Officier van Justitie om eerder te mogen begraven.
Wordt het lichaam van een overledene opgegeten door wormen, legde Wim Cappers aan de toehoorders voor. Nee, dit is niet mogelijk; wormen leven alleen in de bovenste aardlaag. Ontbinding van een lichaam gebeurt door chemische processen.
Schijndood was een fenomeen waar men in de 18e en 19e eeuw erg bang voor was. In 1846 ontwierp een Nederlander een kist met een pijp waardoor je kon roepen als je levend was begraven. Het idee werd niet uitgevoerd. Met de komst van de stethoscoop kwam er een instrument beschikbaar waarmee vastgesteld kon worden of een hart nog klopt. Toch bleef het de vraag wanneer iemand echt is overleden.
Tegenwoordig constateert een arts niet meer of iemand dood is, dat mag iedereen doen. Een arts kijkt of er sprake is van een natuurlijke dood. Wanneer er twijfel is, wordt een gemeentelijk lijkschouwer ingeschakeld.
Na zijn lezing nam Cappers ons mee naar een graf dat speciaal voor Open Monumentendag gedolven was. Tijdens het graven met een graafmachine worden er planken aan alle zijden in het graf geplaatst; dit graf was zeven planken, ofwel 185 centimeter diep. Dat gaf in dit geval geen problemen met de stand van het grondwater. Cappers vertelt dat met name in het westen van Nederland begraafplaatsen flink opgehoogd zijn om problemen met het grondwaterpeil te voorkomen. Op het graf ligt een graflift waarmee de kist in het graf daalt. Als de kist op de bodem staat wordt eerst de graflift verwijderd en vervolgens wordt er wat zand op de kist geschept. Daarna halen de grafdelvers de onderste planken weg. Daarna wordt dit herhaald, totdat de planken zijn weggehaald en het graf met zand is gevuld.
Onder veel dank en geklap neemt Wim Cappers afscheid en gaat naar de volgende groep bezoekers.
